چین با اهرم عناصر نادر، آمریکا را تهدید می‌کند
گون آیدین: در حالی‌که تنش‌های تجاری میان چین و آمریکا بالا گرفته، پکن از یکی از مؤثرترین و کم‌سروصداترین ابزارهای خود بهره می‌گیرد: محدودیت در صادرات عناصر نادر خاکی. این اقدام می‌تواند زنجیره تأمین فناوری‌های پیشرفته آمریکا را به شدت تحت تأثیر قرار دهد.
به گزارش گون آیدین به نقل از اکونومیست، در بازی قدرت‌های اقتصادی، چین اکنون از یکی از ارزشمندترین دارایی‌های خود بهره می‌گیرد: عناصر نادر خاکی (Rare Earths). در پاسخ به دور جدید تعرفه‌های آمریکا به رهبری دونالد ترامپ، چین از تاریخ ۴ آوریل ۲۰۲۵ صادرات هفت عنصر نادر به ایالات متحده را مشروط به دریافت مجوز صادرات کرد؛ اقدامی که اگرچه هنوز ممنوعیت کامل نیست، اما می‌تواند به چنین مرحله‌ای برسد.
اهمیت این عناصر فراتر از نام‌های پیچیده‌شان مانند «دیسپروزیم» و «پرازئودیمیوم» است. آن‌ها در ساخت طیف وسیعی از محصولات استراتژیک از جمله توربین‌های بادی، خودروهای برقی، تجهیزات پزشکی، چیپ‌های هوش مصنوعی و تسلیحات نظامی به کار می‌روند.
تجربه گذشته نشان می‌دهد که محدودیت صادرات این عناصر تأثیرگذار است. در دو سال اخیر، چین صادرات گالیوم و ژرمانیم، مورد استفاده در صنایع نیمه‌هادی و ماهواره، را کاهش داد و در نهایت در دسامبر ۲۰۲۴ صادرات آن‌ها به آمریکا را به طور کامل متوقف کرد. نتیجه آن افزایش شدید قیمت‌ها و انشقاق بازار جهانی بود.
اما آنچه این‌بار رخ می‌دهد می‌تواند عمیق‌تر باشد. اولاً، عناصر نادری که چین هدف قرار داده عمدتاً از نوع «سنگین» هستند که جایگزینی برای آن‌ها به‌سختی یافت می‌شود. دوم، چین تقریباً انحصار کامل بر استخراج، و از همه مهم‌تر فرآوری این عناصر دارد؛ فرآیندی پیچیده که نیازمند دانش و زیرساخت ویژه است. حدود ۹۸٪ از عملیات فرآوری این عناصر در چین انجام می‌شود.
سومین مسئله، توانایی بالای چین در رصد و کنترل دقیق زنجیره تأمین است. دولت چین می‌تواند هر تن ماده معدنی استخراج‌شده را دنبال کند و با شناسایی مسیرهای دور زدن تحریم‌ها از سوی کشورهای ثالث، واکنش شدیدتری نشان دهد.
در صورت تشدید محدودیت‌ها، پیامدهای آن سریعاً احساس خواهد شد. قیمت دیسپروزیم ممکن است از ۲۳۰ دلار به ۳۰۰ دلار در هر کیلوگرم برسد. موجودی فعلی شرکت‌ها به احتمال زیاد ظرف چند ماه پایان خواهد یافت و نخستین آسیب‌دیدگان، صنایع غیرنظامی همچون انرژی بادی و خودروهای برقی خواهند بود. در ادامه، صنایع دفاعی نیز در تنگنا قرار خواهند گرفت.
در واکنش، آمریکا تلاش می‌کند زنجیره تأمین جایگزینی ایجاد کند. تنها معدن فعال این کشور در کالیفرنیا قرار دارد و پروژه‌هایی در برزیل، آفریقای جنوبی و ایالت تگزاس در حال توسعه است. با این حال، تحلیلگران برآورد می‌کنند که ایجاد یک زنجیره مستقل از معدن تا تولید آهنربای نهایی ممکن است سه تا پنج سال زمان ببرد.
البته این تحریم‌ها برای خود چین نیز هزینه‌ساز است، چرا که تقاضای بازار را کاهش می‌دهد. در سال ۲۰۱۰ نیز، چین در جریان تنش با ژاپن چنین اقدامی انجام داد اما در نهایت عقب‌نشینی کرد. این‌بار هم شاید پکن به‌جای ممنوعیت کامل، محدودیت‌های هدفمند اعمال کند، مگر آن‌که فشارهای ترامپ ادامه یابد. اگر چنین شود، این بازی ژئوپلیتیک ممکن است به نقطه‌ای خطرناک برسد.
مترجم: علیرضا مردی
