پنجمین دور مذاکرات ایران و آمریکا در رم؛ گره برجامی یا گشایش دیپلماتیک؟
گون آیدین: در حالی‌که پنجمین دور مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا قرار است روز جمعه در رم برگزار شود، منابع دیپلماتیک از تداوم اختلافات جدی بر سر موضوع غنی‌سازی اورانیوم خبر می‌دهند؛ موضوعی که آینده توافق احتمالی را در هاله‌ای از ابهام قرار داده است.
به گزارش گون آیدین، پنجمین دور مذاکرات غیرمستقیم میان ایران و آمریکا با میانجی‌گری عمان قرار است روز جمعه دوم خردادماه (۲۳ مه) در رم، پایتخت ایتالیا، برگزار شود. این مذاکرات در ادامه چهار دور گفت‌وگوی پیشین که در مسقط و رم برگزار شد، پیگیری می‌شود. منابع آگاه می‌گویند که تمرکز اصلی این گفت‌وگوها بر احیای مسیر توافق هسته‌ای و کاهش تنش‌های منطقه‌ای است، اما اختلافات عمیق بر سر حق غنی‌سازی ایران همچنان به قوت خود باقی است.
ایران تأکید کرده که حتی در صورت دستیابی به توافقی جدید، برنامه غنی‌سازی اورانیوم را متوقف نخواهد کرد. از سوی دیگر، آمریکا خواستار توقف کامل این فعالیت‌هاست، خواسته‌ای که پیش‌تر در توافق سال ۲۰۱۵ موسوم به برجام وجود نداشت. این شکاف فنی و سیاسی، اصلی‌ترین مانع در مسیر توافق به شمار می‌رود.
در کنار چالش‌های فنی، فضای سیاسی نیز بر مذاکرات سایه انداخته است. تنش‌های فزاینده بین ایران و اسرائیل و تهدیدهای اخیر مقامات تل‌آویو مبنی بر حمله احتمالی به تأسیسات هسته‌ای ایران در صورت شکست دیپلماسی، فضای گفت‌وگو را پرتنش‌تر کرده است. ایران در واکنش اعلام کرده که آمریکا را مسئول هرگونه اقدام نظامی اسرائیل خواهد دانست و گزینه‌های بازدارنده‌ای برای دفاع از تأسیسات خود در نظر دارد.
در این میان، رسانه‌های غربی از پیشنهاد جدیدی از سوی ایران خبر داده‌اند؛ بر اساس گزارش نیویورک‌تایمز، ایران پیشنهاد ایجاد یک پروژه مشترک غنی‌سازی اورانیوم با مشارکت کشورهای منطقه و نظارت آمریکا را مطرح کرده است. این پیشنهاد، به گفته مقامات ایرانی، با هدف حفظ حق غنی‌سازی و در عین حال کاهش نگرانی‌های امنیتی غرب ارائه شده است، اما هنوز واکنش رسمی آمریکا نسبت به آن اعلام نشده است.
رهبر ایران، آیت‌الله سید علی خامنه‌ای، در سخنانی اخیر، خواسته‌های آمریکا را «زیاده‌خواهانه» توصیف کردند و نسبت به موفقیت این دور از مذاکرات ابراز تردید کردند. به گفته ایشان، جمهوری اسلامی ایران از حقوق خود عقب‌نشینی نخواهد کرد و مذاکرات نباید به ابزاری برای فشار بیشتر بر کشور تبدیل شود.
از سوی دیگر، وزارت امور خارجه ایران اعلام کرده که شرکت در دور پنجم مذاکرات به رفتار طرف مقابل و میزان اراده آن برای توافق واقعی بستگی دارد. سخنگوی وزارت خارجه اظهار داشت: «ما اهل تعامل هستیم، اما تحت فشار و تهدید مذاکره نمی‌کنیم.
کارشناسان معتقدند که برگزاری مذاکرات در رم، به عنوان یک کشور بی‌طرف اروپایی، می‌تواند فضای نسبتاً مثبتی برای گفت‌وگو فراهم کند، اما بدون تغییر رویکردهای اساسی، امکان دستیابی به توافق نهایی همچنان پایین است. به گفته یک تحلیلگر اروپایی، «اگرچه گفت‌وگو نشانه خوبی است، اما تا زمانی که دو طرف حاضر به امتیازدهی واقعی نباشند، نمی‌توان به موفقیت آن امیدوار بود.
در مجموع، دور پنجم مذاکرات در رم، بیش از هر چیز آزمونی برای اراده سیاسی دو طرف در حل‌وفصل بحران طولانی‌مدت هسته‌ای است؛ بحرانی که نه‌تنها امنیت منطقه بلکه اقتصاد و روابط بین‌الملل را نیز تحت‌تأثیر قرار داده است. نتیجه این مذاکرات می‌تواند مسیر آینده روابط ایران و غرب را تا حد زیادی روشن سازد.
مترجم: جعفر ساعی‌نیا
