سرزمین فرصت‌ها؛ از غنای طبیعی تا چالش‌های اقتصادی
گون آیدین: آذربایجان شرقی با وجود ظرفیت‌های فراوان در بخش‌های صنعتی، کشاورزی و تجارتی، در مسیر رشد اقتصادی خود با چالش‌های متعددی مواجه است. سهم ۳٫۵ درصدی این استان از تولید ناخالص داخلی کشور، نشان دهنده وضعیت نه‌چندان مناسب آن در مقایسه با استان‌های دیگر است.
گون آیدین،آذربایجان شرقی با سهمی معادل ۳٫۵٪ از تولید ناخالص داخلی کشور، در جایگاه هفتم بین استان‌های ایران قرار دارد. این رقم در مقایسه با استان‌هایی مانند تهران، خوزستان و اصفهان که به ترتیب ۲۲٫۱٪، ۱۴٫۸٪ و ۵٫۸٪ از تولید ناخالص داخلی را در اختیار دارند، نشان‌دهنده جایگاه نسبتاً پایین این استان در اقتصاد ملی است. درحالی‌که ظرفیت‌های گسترده‌ای در بخش‌های صنعتی، کشاورزی و تجارت خارجی در این منطقه وجود دارد، اما موانع ساختاری و سیاست‌گذاری‌های نامتوازن موجب شده‌اند که آذربایجان شرقی نتواند سهم متناسبی از اقتصاد کشور داشته باشد.
یکی از دلایل اصلی این وضعیت، تمرکز صنایع نفت و گاز در برخی استان‌های مرکزی و جنوبی است که موجب جذب سرمایه‌گذاری‌های عظیم و در نتیجه سهم بالاتر این استان‌ها از تولید ناخالص داخلی شده است. در مقابل، آذربایجان شرقی فاقد چنین منابعی بوده و به‌جای آن بر صنایع تولیدی و کشاورزی متکی است که به دلیل نبود حمایت‌های کافی، بهره‌وری و رشد مورد انتظار را نداشته‌اند.
همچنین، تمرکزگرایی در سیاست‌گذاری‌های کلان اقتصادی موجب شده که زیرساخت‌های صنعتی، حمل‌ونقل و مالی در استان‌های مرکزی بیشتر توسعه یابد و سرمایه‌گذاری‌ها به سمت این مناطق سوق داده شود. این مسئله باعث شده که فرصت‌های شغلی و اقتصادی در استان کاهش یابد و بخش قابل‌توجهی از نیروی کار متخصص و سرمایه‌های مالی استان به دیگر مناطق مهاجرت کنند.
یکی دیگر از عوامل مهم، غیرفعال بودن بخش بزرگی از ظرفیت‌های صنعتی استان است. حدود ۵۲٪ از ظرفیت صنعتی آذربایجان شرقی به‌طور کامل استفاده نمی‌شود که نشان‌دهنده نیاز به سرمایه‌گذاری‌های هدفمند برای احیای این ظرفیت‌هاست. در کنار این مسئله، ضعف در زیرساخت‌های حمل‌ونقل و لجستیک موجب شده که ارتباطات تجاری استان با سایر نقاط کشور و بازارهای بین‌المللی، به‌ویژه کشورهای همسایه، محدود شود. این در حالی است که موقعیت جغرافیایی آذربایجان شرقی می‌توانست آن را به یکی از قطب‌های تجاری و صادراتی کشور تبدیل کند.
برای افزایش سهم آذربایجان شرقی در اقتصاد ملی، چند راهکار اساسی قابل‌طرح است. نخست، باید سرمایه‌گذاری‌ها در بخش‌های صنعتی و تولیدی افزایش یابد و ظرفیت‌های غیرفعال دوباره به چرخه تولید بازگردند. همچنین، توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل، ازجمله خطوط ریلی، جاده‌ای و هوایی، می‌تواند موجب افزایش تجارت و صادرات استان شود. حمایت از صنایع کوچک و متوسط، که نقش مهمی در اشتغال‌زایی و افزایش ارزش افزوده دارند، از دیگر اقدامات ضروری است.
در کنار این موارد، تمرکز بر صنایع با ارزش افزوده بالا مانند فناوری اطلاعات، گردشگری و صنایع تبدیلی کشاورزی می‌تواند موجب افزایش درآمد استان و کاهش وابستگی به صنایع سنتی شود.
آذربایجان شرقی پتانسیل‌های بالایی برای رشد اقتصادی دارد، اما برای بهره‌برداری مؤثر از این ظرفیت‌ها نیازمند تغییر نگاه در سیاست‌گذاری‌های کلان، افزایش سرمایه‌گذاری‌ها و توسعه زیرساخت‌هاست. در غیر این صورت، شکاف اقتصادی بین این استان و استان‌های مرکزی روزبه‌روز عمیق‌تر خواهد شد.
نویسنده: علیرضا مردی
