تعمیر و نگهداری، حلقه مفقوده مدیریت شهری در کلان‌شهرها
گون آیدین: در حالی که نگاه سیاست‌گذاران شهری در دهه‌های اخیر عمدتاً بر توسعه فیزیکی شهرها و افزایش سرعت ساخت‌وساز متمرکز بوده، مقوله‌ای به نام «تعمیر و نگهداری» از دستور کار بسیاری از نهادهای مدیریت شهری خارج مانده است؛ موضوعی که امروز به یکی از چالش‌های پرهزینه و بعضاً خطرآفرین در کلان‌شهرهایی نظیر تبریز تبدیل شده است.
به گزارش گون آیدین، ساختمان‌هایی که با صرف هزینه‌های سنگین احداث می‌شوند، اگر فاقد برنامه نگهداری منظم و علمی باشند، نه‌تنها عمر مفید خود را از دست می‌دهند بلکه به تهدیدی برای ایمنی ساکنان، سرمایه مالکان و سلامت شهر بدل می‌شوند. کاهش تاب‌آوری شهری، افزایش خطر ریزش و آتش‌سوزی، کاهش کیفیت زیست شهری و تحمیل هزینه‌های چندبرابری برای تعمیرات اساسی، بخشی از تبعات نادیده‌گرفتن این حوزه است.
گزارش‌های میدانی و بررسی‌های کارشناسی در تبریز و سایر شهرهای بزرگ نشان می‌دهد که بسیاری از ساختمان‌های مسکونی، تجاری و حتی ابنیه فنی مانند پل‌ها، تونل‌ها و تأسیسات حمل‌ونقل عمومی، به دلیل فقدان سیاست‌های نگهداری دوره‌ای، دچار فرسودگی زودرس شده‌اند. در حالی که تجربه جهانی نشان می‌دهد هر واحد سرمایه‌گذاری در تعمیر و نگهداری پیشگیرانه، می‌تواند تا سه برابر از هزینه‌های آتی جلوگیری کند.
امروزه استفاده از فناوری‌های نوین همچون حسگرهای هوشمند برای پایش مستمر وضعیت سازه‌ها، تدوین شیوه‌نامه‌های جامع نگهداری و الزام نهادهای بهره‌بردار به اجرای آن، ضرورتی انکارناپذیر در تحقق ایمنی، توسعه پایدار و مدیریت مؤثر منابع شهری است.
با این حال، همچنان نوعی بی‌توجهی مزمن نسبت به این حوزه در ساختار تصمیم‌گیری‌های شهرداری‌ها و دستگاه‌های اجرایی به چشم می‌خورد. نگاه مصرفی به فضاهای ساخته‌شده و نبود الزام قانونی برای بازرسی‌های ادواری، موجب شده تا مدیریت شهری پس از بروز بحران‌ها به فکر درمان باشد، نه پیشگیری.
تعمیر و نگهداری ساختمان‌ها و ابنیه فنی، صرفاً یک اقدام فنی نیست، بلکه بخشی جدایی‌ناپذیر از مسئولیت اجتماعی، مدیریت دارایی‌های شهری و پدافند غیرعامل است. بی‌توجهی به این موضوع، هزینه‌هایی خواهد داشت که نه‌فقط از جیب مدیریت شهری، بلکه از جان و مال مردم پرداخت خواهد شد.
علیرضا حسین‌چی مدرس دانشگاه، عضو پایه ۱ سازمان نظام مهندسی ساختمان، کارشناس امور شهری و ساختمانی
