خاموشی یا مازوت سوزی؟ داستان تکراری بد یا بدتر

اختصاصی گون آیدین:مازوت یکی از هیدروکربن‌های نفتی است که در مراحل پالایش نفت خام پس از نفتا، بنزین و نفت سفید به‌دست می‌آید. این ماده ارزان‌ترین ماده سوختنی برای کوره‌ها، تنور نانوایی‌ها، موتورهای دیزلی دریایی و برخی نیروگاه‌ها است. نیروگاه‌های ایران از طریق گازی که دریافت می‌کنند به منازل مسکونی و صنایع کشور گازرسانی می‌کنند تا به مصارفی مثل گرمایش خانه‌ها و تامین انرژی صنایع برسد. وقتی این نیروگاه‌ها به اندازه کافی گاز دریافت نکنند، به یک ماده جایگزین به اسم مازوت رو می‌آورند. مشکل کمبود گاز برای تغذیه نیروگاه‌ها نیز، در حالی است که ایران بعد از روسیه بزرگترین ذخایر گازی جهان را دارد. ولی به علت بالا رفتن مصرف داخلی گاز، باعث بوجود آمدن ناترازی انرژی شده است. به همین دلیل ناترازی را با سوزاندن مازوت جبران می‌کنند. اتلاف گاز از یک طرف و فقدان سرمایه‌گذاری لازم در توسعه منابع گاز دو دلیل اصلی ناترازی گاز در ایران است. امسال، با صدور دستور توقف مازوت‌سوزی در سه نیروگاه کشور، وزارت نیرو مکلف شد ناترازی انرژی را از طریق قطعی برق رفع کند. این ممنوعیت از شنبه این هفته اعمال شده است و در عوض در زمان کمبود انرژی، خاموشی‌هایی در فصل سرد خواهیم داشت. در همین واپسا، معاون اجرایی رئیس‌جمهور برای خاموشی‌های احتمالی پیش‌رو از مردم عذرخواهی کرد و گفت: «قرار نیست تعدادی بمیرند تا ما برق داشته باشیم.» استفاده از سوخت مازوت و آلودگی‌های شدید ناشی از آن، مشکل همیشه‌ی کلانشهرها در فصل‌های سرد بوده است. اما اکنون با مصوبه‌ی تازه‌ی هیات دولت، «برای تأمین سلامت مردم» استفاده از این سوخت سنگین در نیروگاه‌های اراک، اصفهان و کرج ممنوع شده است. معاون اجرایی رئیس جمهور در ادامه گفت: «واقعاً چاره‌ای نداریم. ما راضی نیستیم، این سم در شهرهایی مثل اصفهان، کرج، اراک و شهرهای دیگر تولید شود و ترجیح دادیم خاموشی مختصری به‌طور منظم و با اطلاع قبلی در طول شبانه روز اتفاق بیفتد. امیدواریم با برنامه‌ریزی‌های دولت، سال دیگر تولید برق و گاز اصلاح شود.» مازوت‌سوزی در بسیاری از کشورها با قوانین سخت‌گیرانه روبه‌رو است چرا که استفاده از این سوخت به انتشار گاز سمی دی‌اکسید‌ گوگرد منجر می‌شود و بسیار بیماری‌‌زاست. با این همه در تمام سال‌های گذشته سوزاندن مازوت ادامه داشته و مسئولان هر بار گفته‌اند که از سر اجبار به این سوخت تن داده‌اند. به گفته‌ی معاون رئیس‌جمهور، اینکه سال‌هاست مشکل آلودگی هوا در کشور نه‌تنها حل نشده بلکه تشدید هم شده است؛ نشان می‌دهد «یا قانون را خوب ننوشته‌ایم یا مجری خوبی نبوده‌ایم». تصمیم دولت مبنی بر توقف مازوت سوزی در نیروگاه‌های بزرگ ۳ کلانشهر پرجمعیت کشور که یک هشتم جمعیت ایران را در خود جا داده است، چه پیامدهای محیط زیستی دارد؟ سرپرست مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست در این باره گفت:« برای اینکه اقدامات ما بتواند تاثیر مستقیم بر کنترل آلودگی هوای کلانشهرها داشته باشد، منابعی که سهم عمده در آلودگی هوای هر کلانشهر دارند را شناسایی کردیم. در شهری مثل تهران آلودگی هوا عمدتاً ناشی از منابع متحرک (خودرو) است. اما بیشترین آلودگی هوا در شهرهایی مثل اراک، اصفهان و کرج ناشی از منابع ثابت است.» این مقام مسئول در سازمان حفاظت محیط زیست درباره توقف مازوت سوزی در نیروگاه‌های بزرگ کشور تاکید کرد:« انتظار داریم قطع مصرف مازوت در این نیروگاه‌ها در شهرهایی مثل اراک، به‌ویژه برای آلاینده دی‌اکسید گوگرد کاملا از بین برود. ضمن اینکه آلاینده دی‌اکسید گوگرد وقتی در جو قرار می‌گیرد می‌تواند ذرات معلق ثانویه هم تولید کند که انتظار داریم توقف انتشار دی‌اکسید گوگرد ناشی از سوختن مازوت، به صورت غیر‌مستقیم در تشکیل ذرات معلق نیز اثر بگذارد و امسال شاهد کاهش آلودگی هوا در شهر اراک، اصفهان و کرج باشیم .حتی توقف مازوت سوزی در نیروگاه منتظر قائم کرج می‌تواند به صورت غیر مستقیم بر آلودگی هوای تهران تاثیر بگذارد. استفاده از مازوت به عنوان سوخت صنعتی، به دلیل داشتن ترکیبات سمی و آلاینده‌های محیطی، خطرات متعددی برای سلامتی انسان‌ها به همراه دارد. مطالعات نشان می‌دهند که آلاینده‌های ناشی از احتراق مازوت، مانند دی‌اکسید گوگرد و ذرات معلق، می‌توانند به مرور زمان بر سیستم تنفسی تأثیر گذاشته و منجر به بیماری‌های تنفسی حاد و مزمن شوند. علاوه بر این، ترکیبات آروماتیک پلی‌سیکلیک موجود در مازوت به عنوان مواد شیمیایی سرطان‌زا شناخته شده‌اند و خطر ابتلا به انواع سرطان‌ها، از جمله سرطان ریه، را افزایش می‌دهند. امید است با متنوع سازی سبد انرژی کشور، بروز کردن سیستم‌های نیروگاهی، جلوگیری از اتلاف انرژی در تولید، توزیع و انتقال و همچنین سایر موارد، از آسیب‌های بی‌شمار مازوت‌سوزی جلوگیری شده و در قدم‌های بعدی به رفع کامل ناترازی انرژی در کشور اقدام گردد.

نویسنده: علیرضا مردی