اقتصاد ایران و بحران انرژی،آینده‌ای مبهم در سایه تهدیدها
گون آیدین: اقتصاد ایران با چالش‌های ساختاری، تحریم‌های بین‌المللی و بحران فزاینده انرژی دست‌وپنجه نرم می‌کند.
گون آیدین، اقتصاد ایران در یکی از حساس‌ترین دوره‌های تاریخی خود قرار دارد؛ دوره‌ای که همزمان با فشار تحریم‌ها، ضعف ساختاری و بحران انرژی، آینده‌ای پیچیده و نامطمئن را رقم می‌زند. بخش بزرگی از تولید ناخالص داخلی و درآمد ارزی کشور به صادرات نفت و گاز وابسته است، اما با افت سرمایه‌گذاری، فرسودگی تجهیزات و مصرف بی‌رویه داخلی، توان صادراتی ایران به‌شدت کاهش یافته است.
در حالی که جهان به سرعت به سمت انرژی‌های تجدیدپذیر و کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی پیش می‌رود، ایران هنوز بر همان الگوی قدیمی اتکا دارد. این در حالی است که ذخایر گاز کشور، هرچند از بزرگ‌ترین منابع جهان محسوب می‌شود، به دلیل ناتوانی در جذب سرمایه خارجی و فناوری‌های نو، بهره‌برداری بهینه‌ای ندارد. عدم نوسازی صنعت نفت و گاز و نبود برنامه‌ریزی بلندمدت، ایران را از یک فرصت طلایی برای حضور پررنگ در بازار جهانی محروم کرده است.
بحران انرژی در داخل نیز به یکی از عوامل تشدیدکننده رکود اقتصادی تبدیل شده. مصرف بالای انرژی در بخش خانگی و صنعتی، یارانه‌های سنگین و بی‌برنامگی در حوزه بهره‌وری، فشار زیادی بر دولت وارد کرده است. در کنار آن، خام‌فروشی منابع طبیعی به جای توسعه صنایع پایین‌دستی، نه‌تنها ارزش افزوده قابل‌توجهی ایجاد نکرده، بلکه وابستگی ایران به نوسانات بازار جهانی را افزایش داده است.
از سوی دیگر، با ادامه تحریم‌ها و تداوم تنش‌های سیاسی، سرمایه‌گذاران خارجی تمایلی به حضور در بازار ایران ندارند و همین مسأله، پروژه‌های بزرگ انرژی را نیمه‌تمام یا غیرفعال کرده است. در چنین شرایطی، آینده اقتصاد ایران تا حد زیادی به تصمیمات داخلی و نوع تعاملات بین‌المللی وابسته خواهد بود.
در بلندمدت، اگر ایران نتواند مسیر خود را با روند جهانی تطبیق دهد، یعنی کاهش اتکا به انرژی‌های فسیلی، اصلاح سیاست‌های مصرف داخلی و جذب سرمایه برای نوسازی زیرساخت‌ها ممکن است نه‌تنها جایگاه خود در بازار جهانی انرژی را از دست بدهد، بلکه با بحران انرژی در داخل نیز مواجه شود.
در نهایت، نجات اقتصاد ایران نیازمند تغییر نگاه کلان، عزم ملی برای اصلاحات اساسی، و گشودن فضای سیاسی و اقتصادی برای جذب سرمایه و فناوری است. بدون این تحولات، آینده اقتصاد کشور در هاله‌ای از ابهام باقی خواهد ماند، با خطراتی که هر روز رنگ جدی‌تری به خود می‌گیرند.
نویسنده: علیرضا مردی
