معادن آذربایجان شرقی؛ فرصتی برای توسعه یا تهدیدی برای منابع طبیعی؟

گون آیدین،آذربایجان شرقی به‌عنوان یکی از استان‌های غنی از منابع معدنی، با دارا بودن 52 نوع ماده معدنی از 65 نوع شناخته‌شده در کشور، پتانسیل زیادی برای توسعه اقتصادی دارد. این استان که با 8.1 میلیارد تن ذخایر معدنی رتبه نخست کشور را دارد، از معادن سیلیس، مس، گچ، سنگ‌های تزئینی، و طلا بهره‌مند است. معادن استان نه‌تنها از نظر اقتصادی می‌توانند درآمدزایی بالایی داشته باشند، بلکه به‌طور مستقیم بر اشتغال، توسعه زیرساخت‌ها و تولید ارزش افزوده اثر می‌گذارند.

با این حال، این فرصت‌های عظیم در دل خود تهدیدهایی به‌همراه دارند که نباید نادیده گرفته شوند. یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های معادن آذربایجان شرقی، تخریب زیستگاه‌های طبیعی و آلودگی محیط زیست ناشی از فعالیت‌های معدنی است. نمونه‌ای از این تهدیدات را می‌توان در وضعیت محیط زیستی معدن مس سونگون مشاهده کرد.

با وجود هشدارهای مکرر کارشناسان محیط زیست، این معدن هنوز تصفیه‌خانه‌ای مناسب برای مدیریت پساب‌ها نساخته است و این مسئله می‌تواند باعث آلودگی آب‌های رودخانه پخیرچایی و تخریب منابع آبی منطقه شود.

استخراج مواد معدنی اگرچه نیازهای اقتصادی بسیاری از کشور را تأمین می‌کند، اما در صورت عدم رعایت استانداردهای زیست‌محیطی، می‌تواند به فاجعه‌ای برای منطقه بدل شود. این فرآیند می‌تواند باعث تخریب خاک، آلودگی آب و از بین رفتن تنوع زیستی شود که اثرات آن برای نسل‌های آینده غیرقابل جبران خواهد بود. به‌ویژه معادن بزرگ مانند مس سونگون و معدن طلای اندریان که ظرفیت‌های عظیمی دارند، بدون رعایت ضوابط زیست‌محیطی، نه‌تنها به محیط‌زیست آسیب می‌زنند، بلکه منابع ملی را به‌جای بهره‌برداری پایدار، به‌عنوان ابزاری برای سودجویی افراد خاص مورد سوءاستفاده قرار می‌دهند.

دولت و نهادهای ذی‌ربط باید به‌طور جدی به این تهدیدات توجه کنند. در حالی که معادن می‌توانند منبع درآمد خوبی برای کشور باشند، بی‌توجهی به مدیریت صحیح آن‌ها می‌تواند به بحران‌های زیست‌محیطی و اقتصادی منتهی شود. به‌ویژه در مورد معدن طلای اندریان، نیاز به نظارت دقیق و جلوگیری از استخراج غیرقانونی و غیراصولی احساس می‌شود. این معادن باید به درستی مدیریت شوند تا از یک سو برای توسعه استان و کشور بهره‌برداری کنند و از سوی دیگر، از آسیب به محیط‌زیست جلوگیری شود.

همچنین یکی از مشکلات جدی در بهره‌برداری از معادن، ضعف در سیستم ایمنی و نظارت است. حوادث ناشی از عدم رعایت اصول ایمنی در معادن می‌تواند خسارات جانی و مالی بسیاری به بار آورد و وجهه استان را به خطر بیندازد. در این زمینه، سرمایه‌گذاری در تجهیزات ایمنی، آموزش‌های مستمر نیروهای انسانی و نظارت‌های دقیق از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

در نهایت، معادن آذربایجان شرقی باید با مدیریت صحیح و توجه به الزامات زیست‌محیطی و ایمنی به موتور محرک اقتصادی استان تبدیل شوند. حفظ منابع طبیعی، جلوگیری از آلودگی محیط‌زیست و رعایت حقوق عمومی باید اولویت‌دار باشد. بهره‌برداری از این منابع عظیم باید به‌گونه‌ای انجام گیرد که هم‌زمان با توسعه اقتصادی، به محیط‌زیست آسیب نرساند و به عدالت اجتماعی نیز توجه شود.

نویسنده: علیرضا مردی