قره‌داغ در آستانه فروپاشی زیست‌محیطی؛ زنگ خطر برای شمال‌غرب ایران
گون آیدین: جنگل‌های قره‌داغ، یکی از آخرین بازمانده‌های جنگل‌های خشک و نادر ایران و ذخیره‌گاه زیست‌کره در شمال‌غرب کشور، این روزها زیر سایه سنگین بهره‌برداری‌های غیراصولی، آتش‌سوزی‌های مکرر و ضعف مدیریت حفاظتی، در حال نابودی تدریجی‌اند؛ تخریبی که نه‌تنها زیست‌بوم آذربایجان، بلکه امنیت محیط زیست کشور را با تهدید جدی روبه‌رو کرده است.
گون آیدین: به گزارش منابع میدانی، بخش قابل توجهی از تخریب این جنگل‌ها در نتیجه فعالیت‌های گسترده معدنی در دل زیستگاه‌های طبیعی رخ می‌دهد. ده‌ها معدن بزرگ مس و طلا در مناطق جنگلی آذربایجان شرقی فعال‌اند که از جمله مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به معدن مس سونگون اشاره کرد. برای توسعه این معادن، هزاران هکتار از پوشش جنگلی پاک‌تراشی شده و روستاهایی نیز تخلیه یا نابود شده‌اند. تنها در یک مورد، معدن سونگون موجب نابودی گسترده پوشش جنگلی در ارتفاعات منطقه شده است.
در کنار این فعالیت‌های تخریب‌گرایانه، آتش‌سوزی‌های پی‌درپی نیز طی سال‌های اخیر به یکی دیگر از عوامل اصلی نابودی این جنگل‌ها بدل شده‌اند. برخی از این حریق‌ها ناشی از سهل‌انگاری گردشگران و برخی دیگر در اثر عوامل طبیعی‌اند، اما وجه مشترک همه این فجایع، نبود زیرساخت‌های لازم برای مهار به‌موقع حریق است. نبود بالگردهای آب‌پاش، کمبود نیروی متخصص و تجهیزات ابتدایی، باعث شده تا هر بار شعله‌های آتش، کیلومترها از بافت جنگلی را به خاکستر تبدیل کنند.
فعالان محیط زیست سال‌هاست نسبت به روند تخریب قره‌داغ هشدار می‌دهند. با این حال، نه‌تنها سودجویان خصوصی، بلکه برخی نهادهای حکومتی نیز در تخریب این منطقه نقش دارند. به‌عنوان نمونه، در پروژه انتقال گاز به ارمنستان، با وجود امکان عبور خط لوله از مسیرهای غیرجنگلی، بخش وسیعی از جنگل‌های منطقه توسط قرارگاه خاتم‌الانبیاء وابسته به سپاه پاسداران، بدون رعایت نظر کارشناسی سازمان حفاظت محیط زیست استان، تسطیح شد تا مسیر خط لوله گاز آماده‌سازی شود.
این در حالی است که جنگل‌های قره‌داغ از نوع جنگل‌های خشک و با رشد بسیار کند هستند. تخریب هر هکتار از آن، خسارتی جبران‌ناپذیر برای زیست‌بوم شمال‌غرب ایران محسوب می‌شود. علاوه بر اهمیت ملی، این منطقه به دلیل جایگاه جهانی در ذخیره‌گاه‌های زیست‌کره، نیازمند حمایت جدی بین‌المللی است.
امروز قره‌داغ بیش از هر زمان دیگری نیازمند نگاه علمی، اقدامات فوری حفاظتی و کنار گذاشتن پروژه‌های توسعه‌طلبانه بی‌ضابطه است. اگر روند کنونی ادامه یابد، فردا بسیار دیر خواهد بود.
خبرنگار: آیلین صفرزاده خبرنگار حوزه محیط زیست – پایگاه خبری گون آیدین
