تصویری از اقتصاد جهان در سال ۲۰۲۵ و جایگاه ایران در این منظومه

گون آیدین،جایگاه ایران در این چشم‌انداز جهانی قابل‌تأمل است.

۱. رشد اقتصادی؛ ایران در برابر جهان

اقتصاد جهانی در ۲۰۲۵ با میانگین رشد ۲.۹ درصدی همراه بود. در این میان:

چین با رشد ۵.۲٪ همچنان قدرت‌نمایی کرد؛ بهره‌برداری از زیرساخت‌های فناوری، توسعه صنایع داخلی و بازسازی بازارهای صادراتی از جمله عوامل این رشد بودند.

هند نیز با رشد بیش از ۶.۵٪ یکی از موتورهای محرک اقتصاد آسیا باقی ماند. ترکیب جمعیت جوان، بازار مصرف گسترده و تمرکز بر صنعت فناوری اطلاعات، موقعیت هند را تقویت کرده است.

آمریکا با رشد ۲.۳٪، با وجود برخی تنش‌های مالی و سیاسی داخلی، اقتصاد خود را باثبات نگه داشته و به‌خصوص در بخش انرژی و تکنولوژی پیشتاز بوده است.

ترکیه نیز با رشد ۳.۸٪، علی‌رغم مشکلات پولی، توانسته با تمرکز بر صنعت گردشگری، صادرات و ساخت‌وساز، اقتصاد خود را در مسیر رشد نگه دارد.

اما ایران در این میان با رشد اقتصادی بین ۲ تا ۲.۵ درصد عملکردی پایین‌تر از میانگین منطقه‌ای و جهانی داشته است. عمده‌ی رشد در بخش‌هایی مانند انرژی، کشاورزی و برخی خدمات داخلی بوده است. با این حال، نبود سرمایه‌گذاری‌های کلان و پایدار، محدودیت‌های بین‌المللی، ضعف بهره‌وری و نبود سیاست‌های اقتصادی شفاف، مانعی جدی برای جهش اقتصادی کشور بوده‌اند.

۲. تورم؛ نقطه ضعف مشترک ایران و اقتصادهای ناپایدار

نرخ تورم در ایران در سال ۲۰۲۵ بین ۳۵ تا ۴۵ درصد برآورد می‌شود؛ عددی که ایران را در بین کشورهای دارای بالاترین نرخ تورم در جهان قرار می‌دهد.

برای مقایسه، ترکیه با وجود بحران‌های پولی، تورمی حدود ۴۰٪ داشته است.

کشورهای توسعه‌یافته مانند آلمان، فرانسه، آمریکا و ژاپن نرخ‌های تورمی بین ۲ تا ۳.۵ درصد را تجربه کرده‌اند؛ عمدتاً به‌دلیل کنترل بر سیاست‌های پولی و بازارهای منظم سرمایه.

کشورهای حوزه خلیج فارس نیز به‌واسطه ذخایر ارزی و سیاست‌های مالی انقباضی، تورم تک‌رقمی داشته‌اند.

۳. بیکاری؛ جوانان قربانی سیاست‌های اشتباه

ایران با نرخ بیکاری بین ۹ تا ۱۲ درصد، به‌ویژه در میان جوانان و فارغ‌التحصیلان دانشگاهی، یکی از دغدغه‌های جدی اقتصادی را تجربه می‌کند. نبود تطابق بین نظام آموزشی و نیاز بازار کار، فرار نخبگان و تمرکز بر بخش‌های ناکارآمد اقتصادی از عوامل این معضل‌اند.

در مقابل، آلمان با نرخ بیکاری ۵.۵٪ و ژاپن با کمتر از ۳٪، الگوهایی از بازار کار منظم و متکی بر آموزش مهارت‌محور ارائه داده‌اند.

۴. سرمایه‌گذاری خارجی؛ رویای جذب منابع جهانی

در حالی‌که کشورهایی مانند عربستان سعودی و امارات با اصلاحات ساختاری و پروژه‌هایی مانند نئوم، میلیاردها دلار سرمایه‌گذاری خارجی جذب کرده‌اند، ایران به‌دلیل عدم قطعیت‌های سیاسی و اقتصادی، ضعف در حاکمیت شرکتی و تحریم‌های مداوم، کمتر از ۱ میلیارد دلار سرمایه خارجی در سال ۲۰۲۵ جذب کرده است.

بسیاری از سرمایه‌گذاران خارجی ایران را بازاری پرپتانسیل اما پرریسک توصیف می‌کنند؛ جایی که نبود تضمین‌های حقوقی، نوسانات ارزی و تصمیمات لحظه‌ای، آن را از چشم‌انداز بین‌المللی دور نگه داشته است.

۵. مسیرهای آینده؛ انتخاب بین ثبات و رکود

با نگاهی به آمارهای سال ۲۰۲۵، روشن است که ایران در حال از دست دادن فرصت‌های طلایی رشد در میانه‌ی رقابت جهانی است. اقتصاد دیجیتال، انرژی‌های تجدیدپذیر، بهره‌وری صنعتی، و دیپلماسی اقتصادی چهار ستون اصلی حرکت آینده اقتصادهای موفق در جهان هستند. در حالی‌که کشورهای منطقه در حال توسعه زیرساخت‌های خود بر پایه‌ی این محورها هستند، ایران همچنان درگیر تصمیم‌گیری‌های جزیره‌ای، عدم شفافیت و فرار سرمایه است.

اگر ایران بخواهد در رقابت اقتصادی آینده باقی بماند، چاره‌ای جز اصلاحات عمیق، تعامل سازنده با اقتصاد جهانی، احیای بخش خصوصی، و بازتعریف نقش دولت در اقتصاد ندارد. سال ۲۰۲۵ شاید پایان یک دهه سخت باشد، اما می‌تواند آغاز فرصتی تازه نیز تلقی شود—اگر انتخاب‌ها درست باشند.

نویسنده: جعفر ساعی‌نیا