بازسازی اقتصادی هند، از سوسیالیسم تا اقتصاد بازار
گون آیدین: اقتصاد هند یکی از قدیمی‌ترین اقتصادهای جهان است که از دوران باستان بر پایه کشاورزی، تجارت و صنایع دستی شکل گرفته است. در دوره استعمار بریتانیا (1757-1947)، اقتصاد هند به تأمین مواد خام برای بریتانیا تبدیل شد. پس از استقلال در 1947، هند مدل سوسیالیستی و کنترل‌های اقتصادی را اتخاذ کرد. از 1991 به بعد، اصلاحات اقتصادی بزرگ موجب رشد بخش خصوصی و جذب سرمایه‌گذاری خارجی شد.
گون آیدین،از سال 1991 به بعد، اصلاحات اقتصادی در هند تحولی چشمگیر در ساختار اقتصادی کشور ایجاد کرد. کاهش کنترل‌های دولتی و برنامه‌های خصوصی‌سازی، به همراه تسهیل شرایط برای سرمایه‌گذاری خارجی، موجب رشد اقتصادی شایان توجهی گردید. بخش فناوری اطلاعات به عنوان یکی از ارکان اصلی این رشد، به هند این امکان را داد که به یکی از مراکز جهانی در زمینه نرم‌افزار و خدمات IT تبدیل شود و درآمد ارزی قابل توجهی را برای کشور فراهم کند.
از طرفی افزایش سرمایه‌گذاری خارجی مستقیم در بخش‌های مختلف، از جمله خودروسازی، ارتباطات و خدمات مالی نیز، به تقویت اقتصاد هند کمک‌های شایانی کرده است. رشد طبقه متوسط و افزایش درآمدها، بهبود استانداردهای زندگی را به دنبال داشته که موجب افزایش تقاضا برای کالاها و خدمات و در نتیجه تقویت بازار داخلی شده است. در نهایت، نوآوری و کارآفرینی در هند با ظهور استارتاپ‌ها و نوآوری‌های تکنولوژیک دیگر ابعاد این تحول اقتصادی را به نمایش گذاشته است. حمایت دولت و جذب سرمایه‌گذاری خارجی، این روند را تسریع بخشیده و به هند کمک کرده تا در عرصه‌های جهانی به موفقیت‌های بزرگ‌تری دست یابد. به طور کل، این عوامل در کنار هم زیربنای رشد و توسعه پایدار هند را تشکیل داده و آینده روشنی برای این کشور رقم می‌زنند.
هند به‌عنوان پنجمین اقتصاد بزرگ جهان، با تولید ناخالص داخلی حدود ۳۵۴۹.۹۲ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۳، همچنان با چالش‌های اقتصادی متعددی روبه‌رو است. نرخ رشد اقتصادی این کشور در سال ۲۰۲۳ حدود ۶.۷ درصد بود که یکی از بالاترین نرخ‌های رشد در بین اقتصادهای بزرگ محسوب می‌شود. با این حال، برخی مشکلات اساسی بر توسعه پایدار این کشور سایه افکنده است. نابرابری اقتصادی و فقر، باوجود رشد اقتصادی همچنان یک معضل جدی است. درآمد سرانه هند حدود ۲۴۰۰ دلار است که آن را در دسته کشورهای با درآمد متوسط رو به پایین قرار می‌دهد. بر اساس گزارش بانک جهانی، بیش از ۲۲ درصد از جمعیت هند زیر خط فقر زندگی می‌کنند. هند یکی از بزرگ‌ترین واردکنندگان نفت و گاز در جهان است. بیش از ۸۵ درصد از نیاز نفتی این کشور از طریق واردات تأمین می‌شود که آن را در برابر نوسانات قیمت جهانی انرژی آسیب‌پذیر می‌کند. افزایش قیمت نفت در سال‌های اخیر باعث کسری حساب جاری و فشار بر ارزش روپیه شده است.
اگرچه دولت هند سرمایه‌گذاری عظیمی در توسعه زیرساخت‌ها انجام داده، اما هنوز کمبودهایی در بخش حمل‌ونقل، برق و بهداشت وجود دارد. شاخص رقابت‌پذیری زیرساخت هند در سال ۲۰۲۳ رتبه ۴۸ را در بین ۱۴۱ کشور به خود اختصاص داد که نشان‌دهنده عقب‌ماندگی نسبی این کشور در این زمینه است.
فساد گسترده و پیچیدگی‌های اداری، روند سرمایه‌گذاری و راه‌اندازی کسب‌وکارها را کند کرده است. در شاخص ادراک فساد ۲۰۲۳، هند رتبه ۸۵ را در بین ۱۸۰ کشور به دست آورد. این موضوع باعث کاهش جذابیت هند برای سرمایه‌گذاران خارجی شده است. همچنین رشد صنعتی و افزایش جمعیت منجر به مشکلات زیست‌محیطی نظیر آلودگی هوا، کمبود منابع آبی و جنگل‌زدایی شده است. دهلی نو در سال ۲۰۲۳ یکی از آلوده‌ترین شهرهای جهان اعلام شد و طبق گزارش‌های رسمی، سالانه بیش از یک میلیون مرگ ناشی از آلودگی هوا در هند ثبت می‌شود. از طرفی گرچه هند دارای یکی از بزرگ‌ترین نیروی کارهای جوان در جهان است، اما نرخ بیکاری همچنان یک چالش بزرگ است. نرخ بیکاری در سال ۲۰۲۳ حدود ۷.۵ درصد برآورد شد که در میان جوانان تحصیل‌کرده حتی بالاتر است. کمبود فرصت‌های شغلی مناسب و عدم تطابق مهارت‌ها با نیازهای بازار، یکی از دلایل اصلی این مشکل محسوب می‌شود.
اقتصاد هند یکی از سریع‌ترین اقتصادهای در حال رشد جهان است که با اصلاحات اقتصادی، توسعه فناوری و افزایش سرمایه‌گذاری خارجی توانسته به یکی از قدرت‌های اقتصادی جهان تبدیل شود. با این حال، مشکلاتی مانند نابرابری اقتصادی، وابستگی به انرژی و چالش‌های زیرساختی همچنان مانع پیشرفت کامل این کشور هستند. آینده اقتصاد هند به توانایی دولت در حل این چالش‌ها و ایجاد محیطی پایدار برای رشد وابسته خواهد بود. در صورتی که هند بتواند سیاست‌های اقتصادی مناسب‌تری اتخاذ کند و بر مشکلات اساسی غلبه کند، می‌تواند به یکی از اقتصادهای پیشرو در جهان تبدیل شود.
نویسنده: علیرضا مردی
