آشفتگی در سفرهای خارجی
گون آیدین: جنگ ۱۲ روزه زندگی در ایران و به ویژه تهران را تحت تاثیر خود قرار داد. جنگ سبب شد بسیاری از کسب‌‌‌وکارها دچار مشکل شود که یکی از برجسته‌‌‌ترین آنها صنعت‌‌‌گردشگری بود، صنعتی که به سرعت از تحولات سیاسی، اقتصادی و ....تاثیر می‌‌‌پذیرد.
گون آیدین،در روزهای جنگ تمام پروازها لغو شد، در نتیجه کسانی که قصد سفر به ایران از سایر کشورها یا از ایران به دیگر مناطق جهان و حتی سفرهای داخلی با هواپیما را داشتند، با مشکل مواجه شدند. آژانس‌‌‌های مسافرتی که تورهایی به مقاصد شهرها و کشورهای مختلف داشتند، در بازه زمانی جنگ تصمیم به لغو سفرها گرفتند یا آن را به پس از جنگ موکول کردند. گردشگرانی که بلیت تهیه کرده یا هزینه تور را پرداخت کرده بودند ناچار بودند یکی از دو گزینه را انتخاب کنند، در این بازه زمانی برخی از آنها برای استرداد هزینه بلیت و تور اقدام کردند که با چالش عدم استرداد مواجه شدند.
گروه دیگری از گردشگران هم به انتظار پایان جنگ نشستند که پس از آن سفرشان را انجام دهند، با این حال گروه دوم حتی پس از جنگ نیز با مشکلاتی مواجه شدند. برای حل این چالش چه باید کرد؟ محمدفرید اعتماد فعال در حوزه آژانس‌‌‌داری در گفت‌‌‌وگو با چهار راهکار برای جلوگیری از بروز چنین بحران‌‌‌هایی در صنعت گردشگری را شرح می‌‌‌‌‌‌دهد.
در هفته ابتدایی پس از آتش‌‌‌بس پروازها تنها از شهرهای شرقی ایران انجام می‌‌‌شد که نمونه آنها شهر مشهد بود. بنابراین آژانس‌‌‌هایی که تورهای خروجی از ایران به سایر کشورها، پیش از جنگ فروخته بودند، با جایگزین کردن فرودگاه مشهد به جای فرودگاه امام خمینی (ره) به مسافران اعلام کردند از این شهر پروازبه سایر کشورها اعلام می‌‌‌شود. گردشگرانی که این تورها را خریداری کرده بودند اما از این تغییر رضایت نداشتند، مسیر تهران تا مشهد برای مسافرانی که اغلب دارای سن بالا هستند، به واسطه مسافت طولانی راحت نیست.
از سوی دیگر آنها با نگرانی دومی هم مواجه بودند؛ اینکه اگر در بازه زمانی که در سفر هستند بار دیگر جنگ آغاز و مسیرهای هوایی بسته شود چه باید انجام دهند؟ در کشورهای اروپایی که مقصد برخی از این توریست‌‌‌هاست، هزینه هتل و ... بسیار بالاست و در صورت هر گونه تحولی که پروازها را با مشکل مواجه کند، آنها بایستی به ناچار هزینه‌‌‌های اضافی بپردازند که از توان آنها خارج است. در همین راستا پس از اعلام تغییر در برنامه سفر، گروهی از توریست‌‌‌ها تصمیم به لغو سفر گرفتند اما آژانس‌‌‌های مسافرتی به آنها اعلام کردند با توجه به هزینه‌‌‌هایی که انجام داده‌‌‌اند، امکان لغو و استرداد مبلغ سفر برایشان مقدور نیست. در نتیجه آنها با وجود نارضایتی ناچار به سفر شدند.
چهار راهکار رفع بحران
محمد فرید اعتماد فعال در حوزه آژانس‌‌‌داری در مشهد در گفت‌‌‌وگو بابحران استرداد وجه در صنعت گردشگری ایران را به چالش انحصار و ضرورت بازنگری در سیاست‌‌‌گذاری مرتبط می‌‌‌داند و می‌‌‌گوید: با آغاز جنگ و در پی آن لغو گسترده‌‌‌ی پروازها و بسته شدن مسیرهای گردشگری، صدها هزار مسافر در ایران با معضل بازپرداخت هزینه بلیت و رزرو هتل مواجه شده‌‌‌اند.
شرکت‌‌‌های هواپیمایی و هتل‌‌‌ها، با اتکا به مصوبات اضطراری، یک مهلت یک‌‌‌ماهه برای بازپرداخت وجه دریافت کرده‌‌‌اند. با این حال، انبوه شکایات از عدم استرداد به موقع، بی‌‌‌پاسخ ماندن درخواست‌‌‌ها و نبود شفافیت، نشانه بحرانی عمیق‌‌‌تر در ساختار فروش و مدیریت گردشگری کشور است.
او می‌‌‌افزاید: در سال‌‌‌های اخیر، ساختار سنتی و پراکنده‌‌‌ی دفاتر مسافرتی جای خود را به چند تامین‌‌‌کننده بزرگ و پلتفرم‌‌‌های فروش آنلاین داده است. این تمرکز بالا باعث شده است در شرایط بحرانی، بار مالی استرداد میلیاردها تومان وجه تنها بر دوش چند بازیگر محدود قرار گیرد. در حالی‌‌‌که در سیستم قدیمی، توزیع این بار میان صدها آژانس، موجب تسریع در بازپرداخت و کاهش فشارهای روانی و اقتصادی بر مردم می‌‌‌شد.
به گفته این فعال حوزه گردشگری این تمرکزگرایی، هرچند در زمان ثبات مزایایی مانند دسترسی سریع و گسترده برای مشتریان ایجاد می‌‌‌کند، اما در زمان بحران‌‌‌ها، به معضلی بزرگ تبدیل می‌‌‌شود.
او می‌‌‌گوید: از کار افتادن سیستم‌‌‌های پاسخ‌‌‌گویی، نبود حمایت بیمه‌‌‌ای گسترده، و بی‌‌‌اعتمادی عمومی نسبت به تامین‌‌‌کنندگان و دولت از جمله این چالش‌‌‌هاست. اعتماد در ادامه سراغ راه‌‌‌حل‌‌‌هایی مبتنی بر تجربه جهانی می‌‌‌رود و می‌‌‌افزاید: ایجاد صندوق ملی ضمانت گردشگری یکی از این راه‌‌‌حل‌‌‌هاست. مشابه «Travel Guarantee Fund» در دانمارک یا «ABTA Protection» در بریتانیا، ایران نیازمند صندوقی است که از محل کارمزدهای فروش و مشارکت دولت تغذیه شود و در زمان بحران‌‌‌ها، بازپرداخت مسافران را تضمین کند.
سامانه یکپارچه استرداد اضطراری دومین راهکار از نظر این فعال حوزه آژانس‌‌‌داری است. او می‌‌‌گوید: با نظارت وزارت گردشگری و مشارکت بانک مرکزی، راه‌‌‌اندازی یک سامانه متمرکز برای استرداد سریع و شفاف در شرایط بحرانی ضروری است. این سامانه باید جایگزین پیگیری‌‌‌های پراکنده و غیرشفاف فعلی شود.
توزیع ریسک با رفع انحصار
اعتماد از محدودسازی انحصار و بازگرداندن نقش دفاتر گردشگری محلی به عنوان راه‌‌‌حل سوم نام می‌‌‌برد و اضافه می‌‌‌کند: بازتعریف نقش دفاتر مسافرتی در ساختار توزیع خدمات، می‌‌‌تواند ضمن حفظ مزایای آنلاین، توزیع ریسک را متوازن‌‌‌تر کند. بازسازی ساختار چندلایه و منطقه‌‌‌ای، تجربه موفقی در کشورهای بحران‌‌‌زده نظیر ترکیه و اوکراین بوده است.
الزام تامین‌‌‌کنندگان به پوشش بیمه‌‌‌ای مناسب چهارمین راه‌‌‌حلی است که اعتماد به آن اشاره و بیان می‌‌‌کند: ایرلاین‌‌‌ها، هتل‌‌‌ها و آژانس‌‌‌ها باید پیش از اخذ مجوز فروش، بیمه‌‌‌نامه‌‌‌هایی با پوشش استرداد در بحران‌‌‌ها ارائه دهند، تا در زمان جنگ، بلایای طبیعی یا تعلیق مرزها، حقوق مردم محفوظ بماند.
او می‌‌‌گوید: بحران اخیر نشان داد که صنعت گردشگری ایران، به رغم دیجیتالی شدن، از لحاظ تاب‌‌‌آوری در برابر بحران‌‌‌ها بسیار آسیب‌‌‌پذیر است. بازنگری در سیاستگذاری‌‌‌ها، شفاف‌‌‌سازی، توزیع عادلانه‌‌‌ی منابع و الگوبرداری از تجربه‌‌‌های موفق جهانی می‌‌‌تواند گام‌‌‌هایی کلیدی برای نجات اعتماد عمومی و ارتقای امنیت گردشگری کشور باشد.
منبع: دنیای اقتصاد
